Từ ngày dọn vào căn nhà này, chúng tôi chỉ thuê có một người làm vườn duy nhất. Anh tên Hùng, dáng người hiền lành chất phác và làm việc rất tận tụy. Mấy cụm hoa, cây kiểng tôi trồng xung quanh nhà, một tay anh cắt tỉa, chăm sóc thật kỹ càng, đẹp mắt.
| “Giấc mơ Mỹ” có thể rất gần, mà cũng có thể rất xa như… mặt trăng, nếu như người ta tin vào giấc mơ, không hiểu biết và ngộ nhận với chuyện đổi đời. Hàng trăm năm qua, những “kim tự tháp”, những lời mời gọi đầu tư để nhanh chóng làm giàu mang màu sắc lừa đảo hay hoang tưởng như thế đã làm biết bao người, đặc biệt là những người ít kinh nghiệm, thiếu hiểu biết bị dẫn dụ để rồi mất trắng tay số tiền nhiều năm tháng dành dụm với bao nước mắt, mồ hôi. Chính vì thế, với câu chuyện này, tác giả muốn cùng bạn đọc cảm thông một nỗi niềm chua xót của những người tầng lớp dưới ngộ nhận với giấc mơ đổi đời. Y.Trang |
Lau vội những giọt mồ hôi lăn dài trên mặt, anh cười hiền hòa trả lời: “Vợ con gì anh, thân em còn lo chưa xong. Để mai mốt xem có gì làm kiếm thêm tiền, chứ làm nghề cắt cỏ như em, thì có “ma” nào dám lấy”. Anh trả lời bằng giọng của người miền Nam rất hiền lành, chân chất.
Thời gian thấm thoát trôi qua. Anh vẫn đến nhà tôi đều đặn với công việc cắt cỏ mỗi ngày thứ Tư. Tuy nhiên, mấy tháng gần đây, tôi nhận thấy có sự thay đổi ở anh. Anh có vẻ hoạt bát và yêu đời hơn. Anh sắm được chiếc xe pick-up truck (xe tải) mới và thuê một người Mễ thay anh cắt cỏ và anh chỉ ngồi trong xe làm tài xế mà thôi, thay vì hì hục tự mình cắt cỏ như trước đây.
Một buổi trưa thứ Tư như thường lệ, khi thấy bóng dáng tôi từ trong nhà bước ra để đưa chai nước lạnh cho anh chàng Mễ, anh Hùng bước vội ra khỏi xe và chạy đến bắt chuyện với tôi. Sau vài câu chào hỏi thường lệ, anh vào đề ngay: “Không biết anh có nghe về chương trình ZeekRewards không? Đây là cách làm ra tiền hay và nhanh lắm, mà em đã được bạn bè chỉ cho cách làm hơn 8 tháng nay và em kiếm được nhiều tiền lắm”.
Rồi anh thao thao nói về chương trình ZeekRewards như một diễn giả chuyên nghiệp trong các buổi seminar mà tôi thỉnh thoảng tham dự. Nào là nếu tôi ghi danh vào với chương trình ZeekRewards, tôi sẽ trở thành người “down-line” của anh, nào là vốn đầu tư ban đầu bỏ vào chương trình này không có là bao nhiêu, chỉ cần vài ngàn thôi và sau đó không lâu, tiền lời sẽ “đẻ” ra lên đến vài chục ngàn và những người đã gia nhập vào ZeekRewards trước anh, bây giờ có người có tiền trong account của họ đến cả triệu bạc, nào là mỗi ngày chỉ cần bỏ ra vài phút để đăng một mẩu quảng cáo đấu giá lên thôi, không cần biết có ai vào mua hay không, vân vân và vân vân.
Thảo nào tôi thấy anh lúc nào cũng mang kè kè theo cái iPod, chắc là để thích thú ngồi ngắm những con số điểm lên hàng ngày trong account (tài khoản. BT) với số tiền lời 1,5 phần trăm mỗi ngày mà chương trình ZeekRewards cho và cắt những mẩu quảng cáo dán vào theo chỉ dẫn của trang mạng này.
Anh còn khoe thêm với tôi bằng một giọng tự hào:
“Anh biết đó, em đi làm nghề này đâu có để dành được bao nhiêu tiền. Cũng may là em chạy mượn người này, người nọ, gom lại được khoảng 10 ngàn đô để bỏ vốn vào đầu tư”.
Nhìn thấy anh đang say sưa như người hùng trở về trong niềm vui chiến thắng, nhất là khi anh đưa cho tôi xem những con số tiền lời đến chóng cả mặt, tôi không muốn bàn ra vì sợ sẽ làm anh mất hứng, nếu không muốn nói là anh sẽ nhìn tôi như một người không bình thường, thấy cơ hội ngon lành mà không chịu “nhảy vào”.
Tôi tò mò muốn hỏi xem anh có nhớ là cách đây không lâu, nhiều người ở quận Cam ngày nào mở đài rađiô cũng nghe có những người lên chương trình mời mọc mọi người đi tham quan miễn phí một công ty có số vốn được quảng cáo là bạc tỉ ở trên Los Angeles. Khi đến nơi, sau khi được dẫn đi xem một vòng công ty cho thấy sự hào nhoáng của nó, những người đi tham quan, trong đó có tôi, được mời mua những sản phẩm của công ty.
Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu kỹ, những người tham gia vào công ty này mới té ngửa ra rằng muốn có lợi nhuận, chúng tôi phải liên tục giới thiệu những người mới vào mua hàng của công ty và ngay cả những người vào từ trước, cũng buộc phải tiếp tục mua hàng của công ty này mỗi tháng và giới thiệu thêm người mới, nếu không, tất cả các quyền lợi bổng lộc sẽ bị mất hết.
Cách thức làm việc của những công ty theo kiểu này là theo lối Pyramid scheme (Kim tự tháp), tức là những người vào trước phải “dụ” những người quen biết vào sau và cứ thế mà tiếp nối để được chia lời theo mô hình Kim tự tháp. Cách kinh doanh theo lối này thường dẫn đến sự sụp đổ vì đến một lúc nào đó, khi đã hết người để giới thiệu vào, những lợi ích sẽ bị mất đi và công ty cũng dần dần biến mất.
Cá nhân tôi đã học một bài học đau thương sau lần “lò mò” học nghề đầu tư tay trái này. Công ty này sau này không còn nghe quảng cáo trên rađiô nữa và tôi đoán chắc nhiều nạn nhân, trong đó có tôi vẫn còn chất đầy những sản phẩm của công ty trong garage xe làm... kỷ niệm vì bỏ thì uổng, cho thì chắc không mấy người xài tới!
Một hình thức kinh doanh khác, với tên gọi là Ponzi, có từ những thập niên 1920, với người quản lý công ty lúc đó là ông Charles Ponzi. Ông ta đã hứa những khoản tiền lời thật lớn cho người đầu tư, nhưng lại dùng tiền của những người đầu tư sau để trả tiền lời cho những người đầu tư trước và cho cá nhân ông, thay vì dùng tiền lợi nhuận của công ty vì thật ra công ty của ông ta không có làm ra lợi nhuận gì cả.
Để có tiền, họ phải chiêu dụ những người đầu tư thay vì rút tiền lời ra, thì khuyến khích họ nên tái đầu tư vào những chương trình có lợi nhuận to hơn. Những chương trình mà công ty đưa ra thật ra là không có thật, chỉ để lừa làm những người bỏ vốn đầu tư bị mê hoặc, hy vọng hão huyền vào những chương trình hứa hẹn nhiều tiền lời, chỉ rút tiền ra một ít và để lại phần lớn tiền có trong trương mục để tái đầu tư vào những chương trình “ma”...
Cách đây vài năm, tôi cũng nghe lời “rủ rê” của một người bạn thân đầu tư vào một công ty mà những người đứng đầu là một nhóm chuyên viên đang cần tiền đầu tư vào việc viết ra lập trình về cách định giá cả nhà để bán rất nhanh trên toàn nước Mỹ (instant appraisal). Theo họ, nếu các cổ động viên đầu tư vào chương trình này thành công, một khi chương trình này được các nhà băng chọn để sử dụng thay vì thuê chuyên viên đi làm định giá nhà (appraisal), mỗi khi nhà băng xài đến chương trình này, họ phải trả chi phí cho công ty.
Các dự án ban đầu nghe rất ngon lành, nhưng cho đến bây giờ thì tôi chỉ thấy công ty thông báo tiền lời... qua giấy tờ khi các nhà băng trả tiền khi dùng những software của công ty, chứ cá nhân của những người đầu tư như tôi chưa lãnh được một đồng xu tiền chia lời nào.
Tệ hơn nữa, thỉnh thoảng khi tôi nhận được tờ statement của công ty gửi đến thì muốn chóng cả mặt với những con số chi tiêu lên đến cả chục ngàn đôla, nào là tiền hội họp của ban giám đốc với khách hàng, chi phí ăn uống, di chuyển, luật sư phí, vân vân và vân vân.
Quá mệt mỏi với cách thức làm việc của công ty này, tôi gửi thư cho biết muốn rút tiền lời ra và bán lại cổ phần của mình, thì ngay lập tức tôi lại bị lạc vào một mê hồn trận khác nào là không nên rút tiền ra vì công ty đang... làm ăn khấm khá, nào là những thủ tục rắc rối (mà tôi không được biết trước đây) nếu tôi muốn bán lại cổ phần của mình, v.v…
Lần này, sau khi nghe lời “chiêu dụ” của anh Hùng bỏ tiền vào chương trình ZeekRewards, tôi thấy thật áy náy vì tôi quen biết anh đã lâu, nhưng không biết phải giải thích ra sao cho anh hiểu khi mà cá nhân anh đang được hưởng tiền lời mỗi ngày và anh đang sống trong hiện tại như một ông chủ nhỏ và còn thuê được người làm thay cho anh. Anh không còn phải nhờ tôi cho anh dùng microwave để nấu ly mì gói ăn trưa nữa.
Đúng như điều tôi đã dự đoán vì sau khi nghe tôi kể đôi điều tôi biết được từ kinh nghiệm của chính mình, anh Hùng không có vẻ thông cảm mà còn lộ vẻ giận dỗi vì thấy tôi có vẻ “cứng đầu”, chứ không như nhiều người quen của anh mà anh khoe đã lên đến cả chục người đã nghe theo anh và đầu tư vào chương trình này. Tôi chỉ biết ái ngại đứng nhìn theo khi chiếc xe pick-up truck của anh quay lui ra khỏi sân.
Tôi biết anh đang đứng trên đỉnh cao của chiếc Kim tự tháp ZeekRewards và những đám mây màu xanh của đồng đô la với những con số tiền lời lên đến độ chóng mặt mỗi ngày đang làm cho anh hoa cả mắt. Một điều anh Hùng còn cho tôi biết thêm là anh chưa muốn rút tiền ra nhiều vì sợ rằng số tiền lời sẽ không tăng trưởng nhiều nếu anh rút tiền ra. Điều đó cũng dễ hiểu vì đó là tâm lý chung của những người đầu tư như anh.
Mấy ngày sau, anh Hùng gọi điện thoại cho tôi biết là anh sẽ không tiếp tục làm công việc cắt cỏ cho nhà tôi nữa và anh đã sa thải người Mễ giúp việc vì anh muốn dành thời gian cho công việc đầu tư, đi gặp gỡ nhiều thân chủ và giới thiệu chương trình ZeekReards đến với nhiều người hơn. Tôi buồn vì mất đi một người mà tôi đã quen biết từ nhiều năm qua, với cách làm việc cần mẫn, chăm chỉ của anh.
Tuy nhiên, nghĩ đến cảnh anh không còn phải vất vả cực nhọc đẩy chiếc máy cắt cỏ vào những buổi trưa hè, nhất là không còn những lúc khi anh phải ngượng ngùng xin mượn microwave để nấu ly mì ăn liền, tôi thầm mong sao cuộc đời anh sẽ được tươi đẹp hơn, có một mái ấm gia đình chứ không còn phải chịu cảnh “ma nào mà lấy em” như anh đã từng than thở với tôi trước đây.
Trưa thứ Tư tuần rồi, lúc tôi đang ngồi soạn chương trình trước khi lên quay cho buổi talk show, qua khung cửa sổ, tôi thoáng thấy bóng chiếc xe pick-up truck quen thuộc của anh. Dáng anh thật mệt mỏi, bơ phờ như người mất ngủ nhiều đêm liền. Tôi thấy anh ngập ngừng mất mấy phút trước khi bước đến bấm chuông cửa nhà tôi.
“Chào anh Hùng, đã mấy tháng nay không gặp anh”. Tôi lên tiếng chào để mong xóa đi nỗi ngượng ngập đang hiện rõ trên khuôn mặt của anh. “Lúc này anh vẫn khoẻ chứ?”
Anh lúng túng trả lời: “Dạ thưa cám ơn anh. À, chắc anh đã nghe về tình hình của công ty đầu tư ZeekRewards rồi phải không? Coi bộ không còn hy vọng gì nữa, anh ơi. Không biết anh có thể nào cho em trở lại lãnh công việc cắt cỏ cho anh không? Em đang lo vì không biết lấy tiền đâu để trả lại nợ của mấy người bà con và bạn bè đã cho mượn. Tệ hơn nữa, bây giờ, thật là ngại khi gặp lại những người thân quen, bạn bè mà họ đã tin tưởng và nể lời mình mà bỏ tiền vào đầu tư. Thật tình em lo quá và không biết phải làm sao đây anh”. Anh nói với tôi bằng một giọng run run, nước mắt như chợt trào ra nơi khoé mắt.
Tất nhiên là tôi không thể nào từ chối việc để anh nhận lại công việc cắt cỏ, nhất là trong hoàn cảnh của anh lúc này. Tiễn anh ra về rồi, trong lòng tôi chợt dâng lên nỗi buồn khi nghĩ đến con số hơn một triệu người, mà phần lớn là người Á Đông, trong đó chắc chắn có nhiều người đồng hương Việt Nam đang lâm vào nỗi thất vọng tràn trề trước sự sụp đổ của công ty đầu tư ZeekRewards này.
Bao nhiêu ước mơ bỗng tan thành mây khói. Chiếc Kim tự tháp ZeekRewards đầy ánh hào quang kéo dài hai năm qua trong phút chốc đã sụp đổ vì nó đã được dựng lên và điều hành theo cả 2 lối Ponzi và Pyramid scheme. Tuy nhiên, tôi mong rằng lần này, với sự can thiệp kịp thời của chính phủ, những người đầu tư vào sau và chưa kịp rút tiền vốn của họ ra, có thể được hoàn trả tiền lại, để họ không đến nỗi bị mất trắng vốn liếng bỏ vào.
Chúng ta vẫn thường nghe Hoa Kỳ là đất nước của cơ hội (Land of Opportunity). Với sự cần cù, chăm chỉ và ý chí vươn lên của người Việt tị nạn, chúng ta đã nhìn thấy nhiều gương thành công của những người đồng hương Việt Nam trong những năm qua. Đó là những tấm gương của những người đã vươn tới đỉnh cao của chiếc Kim tự tháp được xây lên từ chính công sức, mồ hôi và nước mắt của họ. Những Kim tự tháp này chắc chắn sẽ bền vững với thời gian.
Còn những kiểu Kim tự tháp được xây lên như ZeekRewards không sớm thì muộn cũng dễ dàng bị sụp đổ, kéo theo ước mơ của bao nhiêu người trong phút chốc cũng tan biến theo.
that la toi nghiep
ReplyDelete